Alle wegen leiden naar… Jacob en Annetje?

Als je de kwartierstaat (= stamboom met enkel directe voorouders) bekijkt van Simon van den Berg (1922-2013), valt op dat 3 van zijn 4 overgrootmoeders de achternaam “Van der Kooij” hebben: Leentje en Maria waren de oma’s van zijn vader Arie, en Cornelia was een oma van zijn moeder Aaltje. Dat is natuurlijk fascinerend. Waren deze vrouwen (verre) familie van elkaar of stonden deze van der Kooijen volledig los van elkaar?

Toen ik in deze families dook, werd al snel duidelijk dat het gecompliceerder was dan ik had gedacht. Maar we beginnen gewoon bij de 3 overgrootmoeders. De naam “van der Kooij” kwam natuurlijk van hun vader:

• Leentje < Simon Jacobsz van der Kooij
• Maria < Pieter van der Kooij
• Cornelia < Cornelis Jacobsz van der Kooij

De vaders van Leentje en Cornelia delen meer dan alleen hun achternaam: hun patroniem “Jacobsz”. Dit is een verwijzing naar de naam van hun vader, die Jacob heette. Het bleek dat deze mannen zoons waren van dezelfde Jacob. Simon en Cornelis waren dus broers. Dat betekent dat Leentje en Cornelia nichten waren. Omdat Leentje een oma was van vader Arie en Cornelia van moeder Aaltje, waren de ouders van Simon dus in de verte familie van elkaar. Maar daar houdt het verhaal nog niet op!

Hoe verder ik de voorouders van de 3 vrouwen uitwerkte, hoe vaker ik de naam “van der Kooij” tegen kwam. Niet alleen hun voorvaders heetten zo, ook sommige van hun voormoeders. Soms leek het wel of iedere generatie opnieuw er een “van der Kooij”-lijntje bij kwam. Zodanig zelfs dat het vrijwel onmogelijk is dat hier op een duidelijke manier te schetsen.

Een poging

Uiteindelijk kwamen alle lijntjes samen bij een echtpaar dat leefde in de zeventiende eeuw: Jacob Gabrielsz van der Kooij (1628-?) en Annetje Arentsdr Dijkshoorn (1627-?). Zij kregen 5 kinderen, waaronder een Gabriel en een Arien.

Gabriel trouwde met Annetje Simonsdr Hoorewech. Zij kregen 6 kinderen, waaronder Simon en Jacob. 

Arien trouwde drie keer. Zijn tweede vrouw was Hester Claesdr Corpershoek, met wie hij onder andere een zoon kreeg die Jacob heette. Zijn derde vrouw was Cornelia Laurisdr van Staalduijnen, met wie hij onder andere een zoon kreeg die Paulus heette.

Vanuit deze 4 neven (Simon Gabrielsz, Jacob Gabrielsz, Jacob Ariensz en Paulus Ariensz) lopen diverse lijntjes naar Simon van den Berg. Soms halen ze hun partner van buiten de familiekring, maar vaak trouwen (achter-) neven en nichten met elkaar. Alles bij elkaar blijken Jacob Gabrielsz en Annetje Arentsdr op 9 manieren de voorouders te zijn van Simon van den Berg! En dat is voor zover nu bekend, want nog lang niet de hele kwartierstaat is uitgezocht. In onderstaande tabel zijn de 9 lijntjes tussen Jacob en Annetje (generatie 1) en Simon van den Berg (generatie 10/11) uitgewerkt. De dikgedrukte personen zijn steeds het kind van het echtpaar erboven.

Wie waren Jacob en Annetje?

Jacob Gabrielsz van der Kooij was de tweede zoon van Gabriel Pleunsz van der Kooij en Machtelt Claesdr Langelaan. Hij werd geboren in 1628 op de Karthuizerswoning in Delft. Op de dag van zijn doop, 27 mei 1628, werd zijn oudere broer (die dezelfde naam droeg) begraven. Een dag van uitersten voor hun ouders! Na Jacob werden nog zeker 3 kinderen geboren, voordat Machtelt in 1643 overleed. Vader Gabriel overleed in 1668.

Annetje Arentsdr Dijkshoorn was een dochter van Arent Blasiusz Dijkshoorn en Elisabeth Adriaensdr de Zeeuw. Zij werd op 18 april 1627 gedoopt in ’t Woudt. Ze had zeker 6 broers en zussen. Vader Arent overleed tussen 1648 en 1655. Moeder Elisabeth overleed in 1679.

Jacob en Annetje trouwden in ’t Woudt op 27 december 1649. Ze kregen zeker 5 kinderen. Van 4 kinderen werden dopen teruggevonden in Delft:

• Machteld, ged. 8 november 1651 (Oude Kerk)
• Pleunis, ged. 23 januari 1659 (Nieuwe Kerk)
• Arien, ged. 16 juli 1664 (Nieuwe Kerk)
• Gabriel, ged. 2 april 1668 (Oude Kerk)

Uit een testament dat Arien in 1708 opstelde, blijkt dat er bovendien nog een broer was met de naam Arent, die hij met zijn andere broers aanwees als voogd in het geval hij zou komen te overlijden. Arent overleed echter ongehuwd een jaar later en werd op 3 april 1709 begraven in ’t Woudt.

Pleunis (of Pleun), Arien en Gabriel stichtten allemaal een gezin:

• Pleun trouwde in 1685 met de Zouteveense Trijntje Ariensdr van der Polder. Zij kregen 9 kinderen, van wie er 7 volwassen werden.
• Arien trouwde in 1690 met Neeltje Jans Berkel uit Pijnacker. Na haar overlijden trouwde hij in 1696 met Hester Claesdr Corpershoek uit Schipluiden. In 1713 trouwde hij een laatste maal, met Cornelia Laurisdr van Staalduijnen uit Papsouw. In totaal kreeg Arien 8 kinderen (2 met Neeltje; 3 met Hester; 3 met Cornelia), van wie er 6 volwassen werden.
• Gabriel trouwde in 1690 met Annetje Simonsdr Hoorewech uit Overschie. Dit huwelijk vond plaats op dezelfde dag als het huwelijk van Arien met Neeltje en werd tevens gesloten in Pijnacker, waar Neeltje vandaan kwam. Gabriel en Annetje kregen 6 kinderen, van wie er 5 volwassen werden.

Of hun oudere zus Machteld ook gehuwd is geweest en wanneer zij is overleden heb ik niet kunnen achterhalen. Ook over het leven van ouders Jacob en Annetje is weinig bekend. Ik heb tot dusverre geen testament van hen gevonden. Ook heb ik tot dusverre hun namen slechts gevonden in een enkele andere documenten (giftboeken en leenregisters). Feitjes:

• Jacobs broer Cornelis was getrouwd met Annetjes zus Neeltje.
• Jacob wordt in 1680 genoemd tussen de erfgenamen van een Arent Arentsz van Pijnacker en Jannetgen Joosten. Zij waren vermoedelijk de broer en schoonzus van Jacobs oma Annetgen Adriaensdr van Pijnacker (de moeder van zijn moeder Machtelt).
• Jacob en Annetje erven na het overlijden van Annetjes moeder 2 hond hofland in ’t Woudt, inclusief huis en boomgaard (1 hond is ca. 0,14 hectare), en 9 morgen hofland in Poeldijk (1 morgen is ca. 0,85 hectare).
• Annetje erfde in 1681 van haar ouders het leen van 4 morgen land op ’t Woudt. In 1690 wordt aan de leenheer doorgegeven dat zij is overleden en gaat het leen over op haar zoon Gabriel. We weten dus dat Annetje tussen 1681 en 1690 is overleden (aangezien het niet altijd direct aan de leenheer doorgegeven werd wanneer iemand overleden was, kunnen we niet concluderen dat zij echt in 1690 pas is overleden)
• Bij de vererving van voornoemd leen in 1681 treedt Jacob als echtgenoot op uit naam van Annetje (aangezien zij als getrouwde vrouw in die tijd niet als handelingsbekwaam werd beschouwd). Hieruit weten we dat Jacob in 1681 nog in leven is. Dat het land na Annetjes overlijden over gaat op haar zoon, hoeft niet te betekenen dat Jacob dan ook al is overleden.   
• Vermoedelijk was Jacob ook in 1688 nog in leven: zijn naam wordt genoemd in een notariële akte over een stuk land dat ten zuiden ligt van zijn land. Dit is echter geen absoluut bewijs dat hij dan nog in leven is.

Mocht iemand meer informatie hebben over het leven (en sterven) van Jacob en Annetje, dan houd ik mij aanbevolen!

Statistiek

Deze familie is een extreem voorbeeld van wat in de genealogie kwartierherhaling wordt genoemd. Dat wil zeggen dat bepaalde voorouders op meerdere plekken in de kwartierstaat voorkomen. Hierdoor overlapt dus een deel van de kwartierstaat, want ook alle voorouders van deze persoon komen dan minstens 2 keer voor. Concreet voorbeeld: Een neef en nicht hebben dezelfde grootouders. Als die neef en nicht met elkaar trouwen en een kind krijgen, dan heeft dat kind maar zes overgrootouders. Normaal gesproken zijn dat er acht (4 van vaderskant, 4 van moederskant), maar 1 paar overgrootouders zit nu dubbel in zijn stamboom (aan vaders- én aan moederskant). Een generatie verder terug zijn er dan maar 12 in plaats van 16 voorouders, enzoverder.

In de bovenstaande tabel staan 51 unieke personen opgenoemd, de meesten op diverse plekken. Jacob en Annetje natuurlijk en 32 van hun nakomelingen. Slechts 17 van de 51 personen zijn (voor zover nu bekend) geen nakomelingen van Jacob en Annetje.

Als er geen sprake was geweest van kwartierherhaling  dan zouden er 99 verschillende personen in deze tabel hebben gestaan. In de eerste generatie waren dan niet alleen Jacob en Annetje te vinden, maar ook nog 8 andere echtparen van wie Simon van den Berg afstamde. Uiteraard gaat dit alleen om deze “van der Kooij”-takken van zijn kwartierstaat. In een volledige kwartierstaat staan in de 10e generatie terug zelfs 512 echtparen. Aangezien al die andere takken nog niet zijn uitgezocht, is het heel goed mogelijk om ook daarin nog lijntjes te vinden die afstammen van of verwant zijn aan Jacob en Annetje. Zo heet Simons moeder Aaltje bijvoorbeeld ook Dijkshoorn, net als Annetje. Wellicht is ook hier nog een familieverband te vinden.

Waarom is alles familie?

In onze tijd vinden de meesten het een vreemd idee om te trouwen met iemand die familie van je is. Aan de andere kant is het eigenlijk onmogelijk om dat te voorkomen. Als je maar ver genoeg terug gaat is uiteindelijk tenslotte iedereen wel familie van elkaar, anders zou de mensheid vanaf het allereerste begin bestaan moeten hebben uit ontelbaar veel mensen. Maar bovendien: hoeveel weet je eigenlijk over je eigen voorouders? Je eigen neven en nichten ken je waarschijnlijk wel, maar achterneven en -nichten? En verder weg? Het is heel goed mogelijk om toevallig verliefd te worden op iemand, zonder dat je weet dat het verre familie van je is. Die kans is natuurlijk niet heel groot, want er zijn altijd nog veel meer mensen die niet (aantoonbaar) familie van je zijn, maar het kan wel.

Is dat dan de reden dat deze van der Kooijen zo vaak een huwelijkspartner vonden in hun eigen familie? Toeval?

Misschien, in sommige gevallen. De wereld waarin deze mensen leefden was een stuk kleiner dan de wereld van vandaag. Hun hele leven speelde zich eigenlijk af in een cirkel van ongeveer 12 kilometer rond Schipluiden (de geboorteplaats van Simon van den Berg). De gemeenschap en dus de keuze aan huwelijkskandidaten was (naar hedendaagse maatstaven) daarom tamelijk klein. Zeker als je ook in aanmerking neemt dat huwelijken tussen bijvoorbeeld protestanten en Rooms Katholieken niet heel gangbaar waren.

Veel aannemelijker is het echter dat hier toch sprake is van een bepaalde vorm van huwelijkspolitiek. De van der Kooijen waren een welgestelde en gerespecteerde boerenfamilie. Gewoonlijk zou het bezit van een echtpaar bij hun overlijden verdeeld worden over hun kinderen. Dat betekent dat het bezit al snel versnippert. Door huwelijken te sluiten binnen de familie, komen delen van het oorspronkelijk bezit weer bij elkaar voor het nageslacht. Het wordt “binnen de familie gehouden”.  

Waar dat bezit uiteindelijk gebleven is, is mij niet bekend. Wel dat deze huwelijkspolitiek er uiteindelijk voor gezorgd heeft dat Aaltje en Arie (de ouders van Simon) in de verte familie van elkaar waren. Ook Aries ouders Simon van den Berg en Johanna Lugtigheid waren via de van der Kooijen aan elkaar verwant. En Simons ouders Arij van den Berg en Leentje van der Kooij waren aan elkaar verwant. Misschien zouden we zelfs wel kunnen zeggen dat Simon van den Berg (1922-2013) eigenlijk meer een van der Kooij was dan een van den Berg!

---

Naar de familie Van der Kooij is uitgebreid onderzoek gedaan door de Stichting Familie Van der Kooij. Hoewel ik mijn eigen onderzoek heb gedaan, heb ik hierbij tevens dankbaar gebruik gemaakt van de volgende door hen uitgegeven boeken:

• Van der Kooij: grepen uit de geschiedenis van een oud boerengeslacht. Samengesteld door M. van der Kooij (1988).
• Genealogieën Van der Kooij (geheel vernieuwde druk van de A-stam, 2013).

<- Terug naar de algemene van den Berg-pagina <-