Soms hangt het verhaal dat je wilt vertellen nauw samen met het onderzoek wat je gedaan hebt om tot dat verhaal te komen. Dit is zo’n verhaal. Helaas zorgt dat er voor dat het wellicht wat lastig te volgen is voor mensen die niet zelf dergelijk onderzoek doen. Ik ga proberen het zo helder mogelijk uit te leggen:
Het begin van het onderzoek
Om de stamvader van de familie Janssen te vinden, gaan we (vanuit mij gezien) 5 generaties terug in de tijd. Daar komen we Willem Janssen tegen. Geboren in Utrecht in 1833, zoon van Hendrik Janssen en Geertruij Hazendonk. Vader Hendrik is de stamvader die we zoeken. In dit verhaal noemen we hem daarom Hendrik S (voor stamvader).
Hendrik S en Geertruij trouwen op 23 april 1828. In de huwelijksbijlagen vinden we de volgende informatie over Hendrik S:
- Hij is op 13 maart 1787 gedoopt in Utrecht als zoon van Catharina Jansen.
- Hij is weduwnaar van Hendrika Wildsang, die is overleden op 3 mei 1818.
- Zijn moeder Catharina Jansen is begraven in de Jacobikerk te Utrecht op 4 februari 1806.
- Zijn opa Henderik Jansen is begraven in de Nicolaikerk op 21 mei 1802.
Uit de huwelijksakte weten we bovendien “dat zijn grootmoeder overleden is en dat hare laatste verblijfplaats, plaats en tijd van overlijden hun onbekend is”. Haar naam wordt helaas niet vermeld.
Catharina
Bij de doop van Hendrik S in 1787 wordt geen vader genoemd. De zoektocht naar eerdere voorvaders loopt hiermee dood. Maar natuurlijk willen we wel meer weten over het gezin waar hij in opgroeide.
We weten dat zijn moeder Catharina de dochter is van een Hend(e)rik Jansen. Om te beginnen wilde ik weten wanneer zij was geboren. In de doopboeken van Utrecht vond ik de doop van een Kaatje, dochter van Hendrik Jansse en Jannigie Krama. Kaatje is natuurlijk een afkorting van Catharina, en aangezien dit de enige optie leek, was ik ervan overtuigd dat ik onze Catharina gevonden had!
Ik was al begonnen met het uitpluizen van Hendrik en Jannigies grote gezin, toen ik op enkele tegenstrijdigheden botste. Jannigie bleek gewoon in Utrecht te zijn overleden in 1795, dus waarom zei Hendrik S dat hij niet wist waar en wanneer zijn oma was overleden? Haar man Hendrik overleed op 1 januari 1812. Dat is dus 10 jaar na de datum die bij het huwelijk van Hendrik S en Geertruij stond vermeld. Maar goed, dat gaat om de overlijdens van zijn opa en oma, vele jaren voor zijn huwelijk. Misschien gewoon een vergissing, dacht ik nog.
Toen vond ik iets wat alles op z’n kop zette: De overlijdensakte van Catharina Jansen, dochter van Hendrik Jansen en Jannigje Kraaijmaat … uit 1829. Dat betekende dus dat deze Catharina Jansen nog in leven was tijdens het huwelijk van Hendrik S in 1828. Het is bijna niet voor te stellen dat Hendrik S zijn eigen moeder als overleden opgeeft, terwijl zij nog in leven is. De enige andere conclusie is, dat ik op het verkeerde spoor zat. Kaatje-Catharina was niet zijn moeder en Hendrik en Jannigie niet zijn grootouders. Er moeten in Utrecht in die tijd twee mannen zijn geweest die Hendrik Jansen heetten, de één overleden in 1812, de ander in 1802, die beiden een dochter Catharina hadden.
Wat weten we dan wel over “onze” Catharina, behalve wat we uit de huwelijksbijlagen van Hendrik S hebben geleerd?
Het antwoord is: weinig. In ieder geval is weinig met zekerheid bekend. We weten redelijk zeker dat zij in 1800 trouwde met een Duitser met de naam Jan Dirk Hennigveld. Hij was op dat moment al weduwnaar van een Margaretha Stork en na Catharina’s dood hertrouwde hij nogmaals, met een Francina Suurmond. Verder wordt in het boek van de diaconie van Utrecht in 1787 een Catharina Jansen genoemd, die steun van de kerk krijgt. Zij is dan 32 jaar en heeft één kind. Als dit “onze” Catharina betreft (en dat weten we niet zeker!) dan zou zij geboren zijn rond 1755. Het kind dat in het diaconieboek genoemd wordt is dan mogelijk onze stamvader. Helaas heb ik nog geen doop voor Catharina kunnen vinden. Ook zijn er geen andere kinderen van haar bekend, dus wellicht was Hendrik S enig kind van een lange tijd alleenstaande moeder.
Het leven van de stamvader
Het leven van de Janssen-stamvader Hendrik S begon dus al ietwat buitengewoon. En ook hijzelf maakte enkele, vooral voor zijn tijd, bijzondere keuzes. Zijn eerste vrouw was Hendrika Wildsang. Zij was wat ouder dan hij en weduwe van Jan Maters, met wie zij vier kinderen kreeg. Twee van die kinderen waren nog in leven toen Hendrika in 1808 met Hendrik S trouwde: Lamberta Fredrika, geboren in 1788 (dus maar een jaar jonger dan Hendrik S zelf!) en Fredrik (geboren in 1792). Beide kinderen waren dus (bijna) volwassen toen Hendrik S hun “stiefvader” werd. Voor zover bekend bleef het huwelijk van Hendrika met Hendrik S kinderloos.
In 1818 overlijdt Hendrika en breekt een nieuwe tijd aan voor Hendrik S. Uit de overlijdensakte van Hendrika weten we dat hij zijn geld verdiende als “couranten rondbrenger”. Dit beroep lijkt hij tot zijn dood in 1860 te blijven uitoefenen. Dat is van belang, omdat we in de jaren 20 van de 19e eeuw zijn naam enkele keren tegenkomen in akten in Utrecht:
- 29 augustus 1822 wordt Hendrik Jansen geboren. Dit kind overlijdt al na enkele maanden (op 19 november 1822).
- 6 november 1823 wordt Hendrik Janszen geboren.
- 31 december 1825 wordt Juliana Janszen geboren.
De moeder van deze kinderen is Juliana Hoofman (geboren in Duitsland). De vader is Hendrik Jans(z)en. Hij is niet met Juliana getrouwd, maar ze wonen wel samen en hij erkent de kinderen ook als de zijne. Het beroep van deze Hendrik: courantenbesteller. Een goede indicatie dat het stamvader Hendrik S betreft. Een tweede indicatie vinden we in de overlijdensakte van Juliana uit 1826. Zij woont op dat moment in de Pauwsteeg, waar Hendrik S twee jaar later ook nog woont als hij hertrouwt.
Na het overlijden van Juliana blijft Hendrik dus achter met twee jonge kinderen, de jongste zelfs pas enkele weken oud. Hij is zelf inmiddels bijna 40 jaar oud. In 1828 trouwt hij opnieuw. Was zijn eerste vrouw Hendrika heel wat jaartjes ouder dan hijzelf, en Juliana een jaar of 8 jonger, de derde vrouw in zijn leven, Geertruij Hazendonk, is zelfs 21 jaar jonger! Zij is geboren in 1808, hetzelfde jaar dat Hendrik S met Hendrika trouwde. Geertruij schenkt Hendrik S nog eens zeven kinderen, waarvan er echter zeker vier op jonge leeftijd overlijden:
- Jacoba Janszen, geb. 19 december 1828, overl. 25 maart 1895, tr. 1 juni 1853 Pieter Hessel.
- Dirkje Janszen, geb. 19 januari 1830, overl. 21 oktober 1833.
- Catharina Janszen, geb. 27 september 1831.
- Willem Janssen, geb. 3 juli 1833, overl. 5 februari 1901, tr. 21 juli 1858 Johanna Maria Calboo.
- Henderica Janszen, geb. 11 februari 1838, overl. 19 januari 1841.
- Dirk Janszen, geb. 7 september 1840, overl. 25 januari 1841.
- Geertruij Janszen, geb. 7 mei 1842, overl. 21 augustus 1842.
Slechts anderhalve week na de geboorte van het jongste kind overlijdt haar moeder. Hendrik S blijft wederom achter met enkele jonge kinderen. Inmiddels zijn dochters Juliana en Jacoba al 17 en 14, dus wellicht helpen zij hem een handje. Toch overlijdt ook de baby na enkele maanden. Hendrik S overlijdt tenslotte in 1860 op de respectabele leeftijd van 73 jaar. Hij wordt overleefd door vier of vijf van zijn kinderen (wat er met zijn dochter Catharina gebeurd is, heb ik niet uit kunnen vinden).
De naam Janssen
We zagen in het stuk over Catharina dat dezelfde namen niet altijd op dezelfde personen betrekking hebben. Zoals in het bovenstaande ook duidelijk werd, waren namen in het besproken tijdvak soms juist nog variabel. Jannigie Krama komen we op sommige plekken bijvoorbeeld ook tegen als Jannetje Craijemaat, terwijl uit de context duidelijk wordt dat hiermee wel dezelfde persoon wordt bedoeld. Zeker in de overgang van registratie in kerkboeken naar burgerlijke stand (die in 1811 werd ingevoerd) is het soms een flink zoekwerk om de juiste personen onder diverse namen terug te vinden, zowel wat voor- als achternamen betreft.
Over de achternaam van de familie Janssen valt nog wel iets te zeggen. We zagen dat Hendrik S gedoopt werd als zoon van Catharina Jansen, met een enkele S dus. Voor zowel Catharina als haar vader Hendrik vinden we bij hun overlijden bronnen terug waar hun achternaam wordt gespeld als Jansen of als Janssen. Dit vindt echter allemaal plaats voor de invoer van de burgerlijke stand, evenals het eerste huwelijk van Hendrik S, waarbij hij de dubbele S gebruikt. Wanneer in 1818 zijn eerste vrouw overlijdt, staat zijn naam in de overlijdensakte als Hendrik Janzen. Weer een andere variant dus!
Dat onze familienaam Janssen, met dubbele S, is geworden, is eigenlijk nog heel bijzonder. Bij de geboorte van zijn kinderen, hierboven opgesomd, zien we dat Hendrik bijna altijd een vierde variant gebruikt: Janszen. Van de kinderen die bleven leven, heeft er maar één deze naam kunnen doorgeven: Hendrik Janszen, geboren in 1823 uit de relatie met Juliana Hoofman. De overige volwassen geworden kinderen waren meisjes en gaven hun familienaam dus in principe niet door.
Er zijn maar twee kinderen geboren die van de Janszen-variant afwijken: De eerste Hendrik uit de relatie met Juliana Hoofman, die als Jansen geregistreerd werd, maar binnen enkele maanden overleed. En onze voorvader Willem, uit het huwelijk met Geertruij Hazendonk, die niet alleen bij zijn geboorte werd geregistreerd als Janssen, maar die ook de rest van zijn leven consequent deze variant heeft gebruikt en doorgegeven aan zijn kinderen!
<- Terug naar de algemene Janssen-pagina <-